Böbrek Taşı Nedir? Neden Olur? Belirtileri ve Tedavisi Nasıldır?

Böbrek taşı, idrar içerisinde eriyik halde olan bazı minerallerin bir takım nedenlerden dolayı bir araya gelerek birleşmesi ve çökmesi durumudur. Taş hastalığı ülkemizde sık görülen bir durumdur. 

Böbrek taşı nedir?

Böbrek içindeki havuzcuklarda, bazı nedenlerden dolayı idrar içerisindeki minerallerin çökmesini engelleyen maddelerin azalması ya da diğer nedenlerden dolayı bu minerallerin birleşmesiyle oluşan sert yapıya böbrek taşı adı verilir. 

Taş böbreğe hasar verir mi?

Taş tedavisi uygulanmadığı takdirde, böbrek kanallarının tıkanması, böbrek fonksiyonlarının bozulması ve şiddetli karın ağrılarına neden olmaktadır.

Böbrek taşının nedenleri ve risk faktörleri nelerdir?

Bu hastalığın kesin nedeni hala bilinmemektedir. Ama bu riski artıran nedenler bilinmektedir. Böbrek taşı hastalığının risk faktörleri :

• Ailesinde böbrek taşı hastalığının olması
• Tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonları
• Doğumsal böbrek anomalisi
• Daha önce böbrek taşı hikayesinin olması
• Gut hastalığı
• Obezite
• Yetersiz fiziksel aktivite
• Kronik bağırsak hastalıkları
• Böbreğin diğer hastalıkları

Böbrek taşı sıklığı nedir?

Erkeklerde kadınlardan 3 kat daha sık görülmektedir.

Böbrek taşı belirtileri nedir?

• Şiddetli karın ve yan ağrısı – kaburga altından başlayan, kasıklara ve bacaklara yayılan ağrı
• Sık idrara çıkma, idrar yaparken güçlüğün olması
• İdrarda kan
• İdrar yaparken ağrının olması
• Mide bulantısı, kusma
• Ateş

Böbrek taşı kanalı tıkar mı ve tıkar ise ne olur?

Böbrek taşı hareketli hale gelerek idrar kanalına geçebilir ve kanalı tıkayabilir. Bunun sonucunda idrar kanalında idrar akımı bozulur. İdrar böbrek içinde toplanır. Toplanan idrar böbrek içinde tansiyonu yükselterek böbrek dokusuna ciddi hasar verir ( bu duruma hidronefroz denilir) ve çok şiddetli ağrıya neden olur. Bu durumda hastaya acil müdahale gerekmektedir. Acil müdahale yapılmadığı takdirde böbrek hasarı devam eder, idrarla atılması gereken zehirli maddeler vücuttan atılamıyor ve kana karışır. Bu tablo hastanın genel durumu bozar, halsizlik, bilinç bulanıklığı, şiddetli kusma ve dehidratasyona (susuzluk) neden olur.

Böbrek taşı tanısı nasıl konulur ?

• Hastanın muayene edilmesi
• İdrar tahlili – idrarda minerallerin değerlendirilmesi
• Kan tahlili – kanda minerallerin, ürik asit, D vitamini, parathormonu değerlendirilmesi
• Röntgen – çekilen röntgen filminde mümkünse taşın tespiti
• Üriner sistem ultrasonu – böbrek ve idrar yollarında taşın tespiti, böbrek çapında büyüme ve böbrek dokusunun değerlendirilmesi 
• Üreteroskopi (URS) – ışıklı boru ile idrar yollarına girerek taşın tespiti
• Bilgisayarlı tomografi – detaylı inceleme ve tedavi şeklinin kesinleşmesi için çekilir.

Böbrek taşı çeşitleri nelerdir ?

Böbrek taşının oluştuğu minerallere göre çeşitli taş hastalıkları görülebilir.

• Kalsiyum taşları – en sık rastlanan taş hastalığı
• Ürik asit taşları – yüksek proteinli besinlerle beslenenlerde genellikle görülür
• Sistin taşları – metabolik bozukluklar sonucunda gelişen taşlar
• Struvit (enfeksiyon) taşları – enfeksiyon kaynaklı taşlar

Böbrek taşı tedavisi nasıldır ?

Taşın büyüklüğü, böbrek içinde yerleşimi, hastanın şikayetleri ve böbrek doku ve fonksiyonlarında hasarın olup olmaması böbrek taşının tedavisinde en önemli faktörlerdir. Tedavinin ana amacı minerallerin çözünürlüğünü artırmak ve böbrekte çökelmesini azaltmaktır.

Sık tekrarlayan böbrek taşlarında altta yatan nedenin tespiti ve ona göre metabolik yaklaşım, ilaç ve cerrahi yöntemle tedavi gerekmektedir.

Vücut dışı ses dalgaları ile taş kırılması (ESWL)

• Anestezi gerektirmez, küçük boyutlu taşların tedavisinde kullanılır. Ses dalgasının ciltten böbrek içindeki taşa yönlendirilmesi ve taşı parçalanması yöntemidir. Kırılan taş parçaları hastanın idrar çıkışı esnasında idrarla dışarı atılır. Taşın sertliği, ciltten taşa kadar olan mesafe, taş boyut ve böbrek içindeki pozisyonu bu tedavinin başarısını etkileyen faktörlerdir. Bazen birkaç seans gerekebilir.

Üreterorenoskopik litotripsi

• Anestezi altında ışıklı boru ile idrar kanallarına girilerek idrar kanalı ve böbrek içinde olan taşların kırılması yöntemidir. Üst üreter (idrar yolu) ve böbrek içinde olan taşlar lazer yardımıyla, daha büyük taş parçaları basket yardımıyla dışarı alınır. Büyük boyutlu taşların kırılması için birkaç seans gerekebilir. Hastane yatış süresinin kısa ve vücutta ameliyat izinin olmaması bu işlemin avantajlarındandır.

Peruktan nefrolitotomi (PNL)

• Anestezi altında ciltten böbrek içine önce bir tüp yerleştirilir. Daha sonra endoskoplar (nefroskop) yardımıyla taşlar içeride parçalanır ve parçalar halinde dışarı alınır. Bu yöntem diğer yöntemlerle taş tedavisi başarılı olmadığı durumlarda (özellikle 2 cm’den büyük olanlar) en başarılı yöntemdir.

Laparoskopik ve açık cerrahi 

• Diğer yöntemlerin başarısız olduğu durumlarda tercih edilmektedir.

İdrar yolunda kalan taş nasıl düşürülür?

Böbrekten çıkan üreter kanalında kalan taş, endoskopi (ışıklı boru) eşliğinde idrar yollarına girilerek lazer yardımıyla çok küçük parçalara kırılması ile idrar yollarından düşürülmesi mümkündür.

Böbrek taşı kendiliğinden düşer mi?

Taşın kendiliğinden düşme ihtimali taşın boyutuna ve yerleşimine bağlıdır. Taş boyutu ne kadar büyükse kendiliğinden düşme ihtimali bir o kadar azdır. Çapı 5 mm’den küçük olan taşların kendiliğinden düşme ihtimali yüksektir. Böbreğin üst kısmına yerleşen taşların düşme ihtimali alt kısma yerleşenlere göre daha yüksektir. Bol su tüketimi ve hareket kendiliğinden taş düşürmeyi tetikler. Daha önce taş hastalığı hikayesi olan hastalarda kendiliğinden taş düşürme ihtimali yüksektir. Kadınlar taş düşürmeye daha yatkındır.

Böbrek taş kırma ameliyatları böbreğe zararlı mıdır ?

Bu ameliyatların böbreğe herhangi bir zararı yoktur.

Böbrek taşını düşürmek için evde tedaviye yardımcı olarak neler yapılabilir?

Düşebilecek boyuttaki taşların daha kolay düşebilmesi için şunlar yapılabilir;

Fazla su tüketimi

Limon suyu

Zeytin yağı 

Ayrık otu ve mısır püskülünün kaynatılarak günde bir bardak tüketilmesi

Süt ve yoğurt 

Elma sirkesi

Nar ve portakal

Bol hareket

İp atlama

Merdiven inip çıkma

Böbrek taşı tekrarlar mı?

Bir kez yaşanan taş hastalığı tedavi edilse dahil, tekrarlama eğilimindedir.

Taş tedavi sonrası dikkat edilmesi gerekenler nelerdir ?

Diyet, hayat tarzı ve doktor kontrolüne giderek aralıklarla tetkiklerin yapılması.

Böbrek taşına hangi bölüm bakar?

Böbrek taşı hastalığı üroloji bölümünün ilgi alanına girer. Böbrek taşı ya da şüphesi olanların  bir üroloji doktoru tarafından görülmesi gerekir. 

 

---